“Tôi là một nghệ sĩ graffiti. Về cơ bản, graffiti chủ yếu tập trung vào việc viết chữ và tìm kiếm những sự sáng tạo mới từ những đường cong, hình khối. Cuối cùng đối với tôi, nó cũng có thể được xem là một hình thức calligraphy trong thời hiện đại.” - Cyril Kongo
Nghệ thuật Calligraphy truyền thống
Kể từ giây phút đầu tiên khi chiếc bút lông chạm vào mảnh giấy da, con người đã luôn tự mày mò làm sao để trình bày chữ viết của mình đẹp nhất có thể. Không thể phủ nhận chúng ta luôn yêu thích những thứ đẹp đẽ, có tính thẩm mỹ, và điều đó đã thôi thúc sự ra đời của calligraphy - nghệ thuật làm cho chữ viết tay có tính thẩm mỹ nhất có thể. Calligraphy hay “beautiful handwriting”, là tập hợp những kỹ thuật viết chữ theo một quy chuẩn nhất định để thể hiện tính toàn vẹn về tỷ lệ các con chữ, hài hòa về bố cục cấu trúc, sự lặp lại của các ký tự để tạo điểm nhấn. Nhiều chuyên gia đồng ý rằng calligraphy có thể được phân thành bốn loại lớn: calligraphy phương Tây, Đông Á, Nam Á và Hồi giáo.
Calligraphy phương Tây cổ điển sử dụng hệ thống ký tự Latin – xuất hiện lần đầu tại Rome vào khoảng năm 600 trước Công nguyên.
Calligraphy Đông Á ghi dấu ấn tại 4 quốc gia, gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam.
Calligraphy Nam Á hình thành tại Ấn Độ, Nê-pan, Thái Lan, Tây Tạng
Calligraphy Hồi giáo (Islamic Calligraphy) được dựa trên các chữ cái tiếng Ả Rập
Calligraphy hiện đại
Mặc cho công nghệ phát triển khiến cho việc viết tay trở nên ít đi, calligraphy đang thay đổi để phù hợp với thị hiếu và nhu cầu của thời đại. Calligraphy khơi gợi cảm xúc và khác biệt trong những tài liệu hằng ngày của chúng ta như sách, thiệp mời, logo, font chữ,... Nó cũng đóng vai trò là nguồn cảm hứng chính cho nhiều hoạt động nghệ thuật độc đáo. Calligraphy không chỉ có nhiều ứng dụng thực tế trong thời nay, mà còn mang ý nghĩa là một phát minh mà không có một tiến bộ công nghệ nào có thể làm lu mờ đi giá trị của nó.
Calligraphy xuất hiện trên những tấm thiệp cưới
Mặc dù đã xuất hiện thêm nhiều trường phái biến thể, nhưng nhìn chung có thể phân loại thành calligraphy là truyền thống và hiện đại. Phong cách truyền thống chú trọng vào chiều cao, góc, kích thước của con chữ và viết bởi những công cụ nhất định. Trong khi đó, calligraphy hiện đại không tuân theo các quy tắc cấu trúc của phong cách truyền thống, và có nhiều phong cách khác nhau nên rất khó để định nghĩa cụ thể “calligraphy hiện đại”. Điều quan trọng là nó cho phép người nghệ sĩ tạo ra những biến thể và thể hiện chất riêng của mình. Tuy nhiên, calligraphy hiện đại vẫn cần tuân theo những quy tắc cơ bản nhất.
Calligraphy và Graffiti
Graffiti là bộ môn nghệ thuật vẽ tên – chữ tại địa điểm công cộng với phong cách hiện đại, đường phố. Vì xuất thân từ đường phố nên graffiti không có quy chuẩn chung nhất định. Các kí tự của graffiti chủ yếu thường được vẽ bằng sơn xịt và thể hiện rõ cái tôi của người nghệ sĩ. Trong graffiti có nhánh là hand style – tag, viết các chữ cái như một hình thức ký tên của người nghệ sĩ graffiti, với phong cách được cho là có điểm chung gần giống với calligraphy.
Hình thức tagging tên trong graffiti để đánh dấu chủ quyền có phong cách gần giống với calligraphy
Nhiều nghệ sĩ calligraphy đồng ý rằng sáng tạo là một trong những yếu tố cần lưu tâm của calligraphy. Điều này bắt nguồn sự cá nhân hóa được thể hiện ở hầu hết tác phẩm nghệ thuật. Dấu ấn cá nhân của mỗi nghệ sĩ calligraphy trên tác phẩm là điều làm cho calligraphy trở thành một thành viên hợp lệ của nghệ thuật, phân biệt nó với bút pháp thông thường và những mẫu chữ tiêu chuẩn tạo ra từ công nghệ. Điều này tương tự như cách những nghệ sĩ graffiti thể hiện cái tôi và bản sắc riêng của mình vậy. Calligraphy cũng như một tác phẩm điêu khắc hoặc hội họa, mục tiêu là gợi ra ý nghĩa sâu sắc và giao tiếp với người xem.
Một vài nghiên cứu cho thấy cả graffiti và calligraphy đều có nhiều kỹ thuật giống nhau thông qua việc sửa đổi và tô điểm cho các mẫu chữ, từ đó cho thấy quá trình sáng tạo cũng khá giống nhau. “Người hệ” graffiti chơi với các con chữ giống như nghệ sĩ calligraphy, các chữ cái được sửa đổi, kéo dài, lặp lại, rút ngắn, dày lên… và thậm chí sẽ bỏ qua một vài quy tắc về chính tả để đảm bảo bố cục trông thật thẩm mỹ. Điều quan trọng là nghệ sĩ calligraphy lẫn graffiti phải hiểu các quy tắc của từng cấu trúc mỗi chữ cái, trước khi bắt đầu thêm thắt tạo kiểu, và phải đồng nhất các chữ cái trong một văn bản theo cùng một phong cách.
Xét về khía cạnh con người, nghệ sĩ calligraphy là những người có thể được dạy bài bản hoặc tự nghiên cứu để thuần thục những những nguyên tắc cơ bản về cách viết các con chữ. Họ nắm bắt những nguyên tắc khoa học đằng sau calligraphy, trong khi đó, nghệ sĩ graffiti không được dạy về những nguyên tắc này. Do đó họ không biết nguyên tắc khoa học đằng sau nó, kết quả là họ không biết cách sử dụng, trừ khi họ dành hàng năm trời để học và nghiên cứu chuyên sâu. Đúng là graffiti không có quy tắc, nhưng thực tế graffiti và cốt lõi của nó là dựa trên sự sáng tạo từ những thứ cơ bản nhất. Graffiti tuân theo tất cả nguyên tắc cơ bản về nét của con chữ, đặc biệt, các nguyên lý về tính thẩm mỹ đối với graffiti được đề cao tương tự như các hình thức nghệ thuật khác. Vậy nên, tựu chung lại sự khác biệt calligraphy và graffiti chỉ là cách chúng ta phóng đại các nguyên tắc và xem chúng quan trọng tới mức nào mà thôi.
Nghệ sĩ graffiti Cyril Kongo và quan điểm mới mẻ về calligraphy
Cyril Kongo, nghệ sĩ graffiti nổi tiếng thế giới, là người đưa nghệ thuật đương đại này vượt ra mọi chuẩn mực. Thuộc thế hệ những nghệ sĩ graffiti đời đầu tại Pháp, Kongo luôn nỗ lực tạo ra những thay đổi mang tính cách mạng đưa graffiti vượt ra khỏi cái nhìn khắt khe của giới nghệ thuật, trở thành một môn nghệ thuật được công nhận. Dấu ấn Cyril Kongo được tìm thấy trên mọi loại "nền tranh" đương đại, từ tường gạch, vải bố, cửa sổ trưng bày, vali, túi xách, vỏ chai champagne, ô tô, máy bay,... Chính khả năng kể chuyện thông qua màu sắc và hình khối cùng tâm niệm vươn tới sự xuất sắc đã thu hút những những cái tên danh giá trong lĩnh vực thời trang và chế tác cao cấp thế giới đến hợp tác với Cyril Kongo, như Hermès, Chanel, Richard Mille, La Cornue, Daum,..
Cyril Kongo và BST Chanel Metier d’Art kết hợp cùng Karl Lagerfeld
Đối với Cyril Kongo, kể từ lúc bắt đầu sự nghiệp graffiti, ông đã luôn mang tâm niệm đối với những con chữ. Các tác phẩm của Cyril Kongo không chỉ nổi bật với lối chơi màu độc đáo mà còn tập trung vào khả năng sáng tạo ra những con chữ cách điệu. Đó có thể là tagging, blockbuster, 3D hay thậm chí là art style - được coi là đỉnh cao của graffiti. Với mục tiêu là “đưa nghệ thuật của mình đến những vũ trụ xa hơn, đi đến gần cái hoàn hảo hơn.”, Kongo không ngại dấn thân vào calligraphy, cũng xuất phát từ các con chữ nhưng có một lịch sử lâu đời, mang hình thức quy chuẩn bài bản.
Xét về khía cạnh thẩm mỹ học, mặc dù graffiti đã được nghiên cứu bởi khá nhiều nhà phân tích xã hội học, tính thẩm mỹ của graffiti lại được chú ý rất ít, trái ngược với calligraphy, về mặt vai trò của các yếu tố thị giác. Thật ngạc nhiên, vì graffiti hiện đại nhấn mạnh vào các khía cạnh của phong cách thị giác (đặc biệt các chuyển động của chữ cái làm cơ sở tạo ra một tác phẩm graffiti) và cách những điều này làm nền tảng cho bố cục của một tác phẩm. Lý do cho vấn đề thiếu nhìn nhận graffiti như một đối tượng thẩm mỹ có thể một phần do bối cảnh xã hội. Việc tạo ra các bức vẽ graffiti ngày nay vẫn gây ra nhiều tranh cãi liệu có phải là một hành động phá hoại hay không.
“Tạo nên các bức graffiti là nghệ thuật chứ không phải là phá hoại. Đó là món quà, và tôi đã từng suy nghĩ rất nhiều về việc làm sao đại diện cho nền văn hóa của mình” - Cyril Kongo
Kongo chia sẻ quan điểm của mình đối với graffiti và calligraphy: “Tôi là một nghệ sĩ graffiti. Về cơ bản, graffiti chủ yếu tập trung vào việc viết chữ và tìm kiếm những sự sáng tạo mới từ những đường cong, hình khối. Cuối cùng thì đối với tôi, nó cũng có thể được xem là một hình thức calligraphy trong thời hiện đại. Thật ra calligraphy đã luôn có vai trò quan trọng song hành cùng dòng chảy lịch sử, mỗi quốc gia có những cách trình diễn calligraphy theo cách riêng của mình, phụ thuộc vào tính chất của thời đại. Ngày nay, tôi nghĩ rằng graffiti hoàn toàn có ý nghĩa đối với thời đại chúng ta đang sống, khi mà chúng ta ngày càng ưa chuộng biểu tượng cảm xúc để diễn đạt thay cho ngôn từ, trong khi chữ viết vẫn luôn là phương tiện liên kết với ký ức của nhân loại, là một hình thức thể hiện bản sắc mỗi người.”
Với quan điểm mới về việc graffiti là một hình thức của calligraphy, Cyril Kongo đã chứng minh tính ứng dụng và tính thẩm mỹ học của graffiti trong bối cảnh hiện đại. Mỗi nền văn minh, cộng đồng đều có những biến thể calligraphy để phục vụ cho nhu cầu cần thiết và mong muốn sáng tạo. Graffiti cùng với calligraphy hiện nay đều được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Hơn thế, với sự thay đổi không ngừng của nghệ thuật, những nghệ sĩ graffiti đã có những bước tiến đưa bộ môn này vào gallery, dấn thân vào lĩnh vực thời trang cao cấp, mà Kongo là một đại diện tiên phong tiêu biểu. Kongo cũng không ngừng nghiên cứu các con chữ ở tất cả các yếu tố tương tự như cách những nghệ sĩ calligraphy thuần thục các nguyên tắc, mà còn áp dụng những phong cách phối màu độc đáo, hướng tới kết quả thẩm mỹ nhất.
Bức tranh Paris - Ha Noi của Cyril Kongo hài hòa về mặt bố cục, các con chữ được cách điệu cùng với lối chơi màu sắc táo bạo mang đến hiệu ứng thị giác mãn nhãn
Đồng thời, quan điểm này cũng đã mang đến những cái nhìn mới mẻ về calligraphy. Nghĩ đến calligraphy chúng ta thường tưởng tượng đến những con chữ bay lượn, mang phong cách cổ điển, “aesthetic”. Dưới cái nhìn calligraphy gắn kết với graffiti, vẻ đẹp ấy được đa dạng hóa, có thể là cổ điển nhưng đó là sự cổ điển gai góc, cũng có thể là táo bạo, đột phá,...Thậm chí, chất liệu tạo nên calligraphy không còn bó hẹp ở những cây bút máy, cây ngòi sắt nữa mà mở rộng ra với những bình xịt, cọ màu,... Điều thú vị là những ký tự graffiti không nhất thiết có thể đọc được, và calligraphy hiện đại cũng như vậy. Đây là một điểm chung mà những nghệ sĩ theo đuổi hiệu ứng thị giác hướng đến, và với lối diễn đạt đường phố thì graffiti là một kỹ thuật đáng để người luyện calligraphy có thể luyện tập để đa dạng hóa phong cách bản thân.
Như đã đề cập, nhánh hand style–tag của graffiti có phong cách được cho là có điểm chung gần giống với calligraphy. BST Alchimie của Cyril Kongo cho thấy sự giao thoa giữa nghệ thuật graffiti và calligraphy khi hình ảnh chính của mỗi tác phẩm là chữ ký - tagging của chính Kongo theo lối calligraphy. Đặc biệt hơn nữa, BST Alchimie còn áp dụng kỹ thuật tráng men trên nền kim loại - kỹ thuật thanh lọc tạp chất để biến kim loại căn bản thành những kim loại sang trọng bậc nhất. Cyril Kongo đã khai thác vẻ đẹp tiềm tàng từ những nguyên liệu thô sơ nhất để sáng tác nên BST Alchimie, mang vẻ đẹp của cả graffiti và calligraphy nổi bật theo phương diện sáng tạo mới mẻ.
Một tác phẩm trong BST Alchimie, nổi bật chủ đạo là các tagging nối liền nhau
Đặc biệt, những tác phẩm của BST Alchimie hiện đang được trưng bày tại triển lãm "Cyril Kongo tại Thành phố của chữ viết", thành phố Montmorillon, Pháp từ 7/7 đến ngày 4/9. Nằm trong không gian Nhà nguyện của Grand Mountains, Cyril Kongo mời công chúng bước vào chuyến du hành xuyên thời gian tại kiến trúc lịch sử có niên đại từ thế kỷ 12. Với những tâm niệm và niềm yêu thích các con chữ, Kongo gửi lòng kính trọng với chữ viết và vết tích nghệ thuật của nhân loại thông qua buổi triển lãm với những tác phẩm của chính mình – một thế giới “sắc màu” của những kí tự. Tác phẩm nổi tiếng 'Sapiens lược sử loài người' của Yuval Noah Harari có nhận định về vai trò lịch sử của ngôn ngữ, đã đặt nền móng cho văn minh nhân loại. Từ đó chữ viết, con số ra đời, là phương tiện hoàn hảo để truyền đạt và lưu giữ thông tin, nhờ đó việc ghi chép lịch sử được tiến hành để truyền lại cho thế hệ sau. Vậy nên, Kongo với quan điểm nghệ thuật tôn vinh chữ viết thật sự nhân văn và có nghĩa to lớn.
Không gian triển lãm "Cyril Kongo tại Thành phố của chữ viết" đang diễn ra ở Pháp
Ra mắt vào năm 2020, Cyril Kongo Vietnam Gallery là gallery đầu tiên của nghệ sĩ graffiti Cyril Kongo, trưng bày các tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu trong sự nghiệp của ông. Dự án thứ hai mà S&S Art tự hào mang đến là S&S Art Gallery, sắp ra mắt tại Sài Gòn, không chỉ có những tác phẩm của Cyril Kongo mà còn giới thiệu thêm những tác phẩm của nghệ sĩ quốc tế khác. Nơi đây là một điểm hội tụ những tinh hoa nghệ thuật nói chung và trường phái đương đại nói riêng, từ khắp nơi trên thế giới, với nguyện vọng là một cầu nối, mang những điều đẹp đẽ mà nghệ thuật mang đến với công chúng.
Cyril Kongo Hanoi Gallery
Số 9 Tràng Tiền, phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội
Hotline: (+84) 24 32045650
S&S Art Gallery
Địa chỉ: Union Square Shopping Centre – 171 Đồng Khởi, quận 1, TP. Hồ Chí Minh
Hotline: (+84) 24 32045650
Liên hệ truyền thông: Ms. Phạm Diệu Linh
Sđt: 077 997 1936
Email: dieulinh.pham@ssgroup.net